ژن ها چه تاثیری بر ناشنوایی دارند؟

در حال حاضر از سری شایع ترین بیماری های مادر زادی، کم شنوایی و یا نا شنوایی نوزادان است. به طوری که از هر هزار نفر، سه نفر به این مشکل بر میخورند. علل اصلی ناشنوایی مادر زادی، نقص ژن هایی است که از والدین به ارث رسیده. 60% از شیر خوارگان به این دلیل مشکل شنوایی دارند.

اگرچه اطلاعات دقیق در دسترس نیست، محتمل است که ژنتیک نقش مهمی در کاهش شنوائی افراد پیر نیز دارد. نقص های ژنتیک به ارث رسیده تنها یک عامل مسئول کاهش شنوائی و ناشنوائی هستند که هردو می توانند در هر مرحله ای از طول زندگی یک شخص رخ دهند.

سایر عوامل شامل: مشکلات طبی، مواجهات محیطی، ضربه و داروها هستند.

مفیدترین روش طبقه بندی مشکلات شنوائی ژنتیکی، سندرمی بودن یا غیر سندرمی بودن آنهاست. بیشترین میزان (70 %)کاهش شنوائی ارثی را مشکلات شنوائی غیر سندرمی تشکیل می دهند. نحوه به ارث رسیدن اتوروم مغلوب مسئول 80 % موارد اختلال شنوائی غیر سندرمی است. درحالیکه اتوزوم غالب 20 % را تشکیل می دهد. کمتر از 2 % موارد توسط فرم وابسته به X و اختصاص عملکرد ژنتیکی میتوکندریال به ارث می رسند.

فرم سندرمی به این معنی است که اختلال شنوائی همراه با سایر ناهنجاری های بالینی است. در بین اختلالات شنوائی ارثی 15 تا 30 درصد آنها سندرمی هستند. بیش از 400 سندرم همراه با اختلالات شنوائی است. آنها را به اینصورت می توان طبقه بندی کرد: سندرم های ناشی از اختلالات سیتوژنتیک یا کروموزومی، سندرم های ناشی از مجموعه ای از فاکتورهای ژنتیک و محیطی.

بروز متغیر جنبه های مختلف سندرم ها شایع است. بعضی جنبه ها ممکن است در یک محدوده از خفیف تا شدید ظاهر شوند یا ترکیب متفاوتی از علائم بالینی همراه ممکن است در افرادی که موتاسیون ژنتیکی یکسانی دارند، دیده شود.

ژن ها چگونه کار می کنند؟

ژن ها نقشه ساخت پروتئین ها هستند که در واقع بلوک های سازنده همه چیز (موها، چشم ها، گوش ها، قلب، ریه و…)در بدن هستند. هر کودکی نیمی از ژن های خود را از پدر و نیمی دیگر را از مادر به ارث می برد. اگر ژن های به ارث رسیده ناقص باشند، یک مشکل مانند کاهش شنوائی یا ناشنوائی ممکن است رخ دهد. اختلالات شنوائی در یکی از چهار راه زیر به ارث می رسند:

اتوزوم غالب: در اختلالات اتوزوم غالب، انتقال یک آلل ژن توسط یک والد هتروزیگوت برای ایجاد بیماری در کودک کافی است. والد هتروزیگورت دو نوع از همان ژن (در این مورد، یک ژن جهش یافته و یک ژن طبیعی)دارد و می تواند دو نوع گامت تولید کند (گامت یعنی سلولهای تولید مثلی). یک گامت شکل جهش یافته ژن و گامت دیگر شکل طبیعی ژن را حمل می کند. هر کدام از این گامت ها شانس مساوی برای استفاده شدن در تشکیل جنین را دارند. بنابراین شانس اینکه کودک یک والد با یک ژن اتوزمال غالب بیماری را پیدا کند 50 % خواهد بود. صفات اتوزوم غالب اغلب زنان و مردان را به طور مساوی در گیر می کنند.

اتوزوم مغلوب: مشخصه صفت اتوزوم مغلوب داشتن والدینی است که ناقل هتروزیگوت برای فرم جهش یافته ژن هستند و والدین بیماری را نشان نمی دهند. ژن معیوب که سبب بیماری می شود، توسط ژن طبیعی سرکوب می شود. این والدین هتروزیگورت (A/a)هرکدام دو نوع گامت تولید می کنند. یک گامت حامل آلل جهش یافته ژن (a)و گامت دیگر که کپی نرمال ژن را دارد (A). بنابراین چهار ترکیب احتمالی از این والدین ممکن است: a/a, a/A A/A, A/a تنها کودکی که هر دو آلل جهش یافته را به ارث برده باشد (a/a)بیماری را نشان می دهد. در مجموع کودکان این والدین 25 % شانس به ارث بردن اختلال را دارند.

به ارث رسیدن وابسته به X

یک فرزند پسر، دارای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y است در حالیکه فرزند دختر، دو کپی از کروموزوم X را دارد. هر دختر، یک کروموزوم X خود را از پدر و مادرش به ارث می برد. از طرف دیگر، هر پسر، کروموزوم X را از مادرش و کروموزوم Y را از پدرش به ارث می برد. در مجموع تنها یک کروموزوم از دو کروموزوم X در جنس مونث در هر سلولش فعال است و دیگری غیر فعال است. به این دلیل است که وقتیکه یک ژن معیوب را روی کروموزوم X به ارث می برد، ژن طبیعی روی کروموزوم X دیگر می تواند آن را جبران کند. از آنجا که مردان تنها یک کپی از کروموزوم Xدارند، هر گونه ژن معیوب احتمال بیشتری دارد که خود را به صورت بیماری نشان دهد.

به ارث رسیدن میتوکندریال: میتوکندری ها کارخانه های کوچک درون سلولی، DNA مخصوص خودشان را دارند. جالب است که اسپرم میتوکندری ندارد و بنابراین تنها میتوکندری موجود در تخمک مادر می تواند از یک نسل به نسل دیگر منتقل شود. این حالت منجر به یک الگوی به ارث رسیدن جالب می شود که در آن تنها مادران بیمار، (ونه پدران بیمار چراکه اسپرم آنها میتوکندری ندارد)می توانند بیماری را از یک نسل به نسل بعدی منتقل کنند. حساسیت به آمینوگلیکوزید ها از طریق نقصی در DNA میتوکندری منتقل شود و شایعترین علت ناشنوائی در چین است.

دردهه اخیر، پیشرفت در بیولوژی مولکولی و ژنتیک منجر به دانستن تکامل، عملکرد و پاتولوژی گوش داخلی شده است. پژوهشگران تعداد زیادی از ژن های مختلف که مسئول کاهش شنوائی و ناشنوائی ارثی هستند را کشف کرده اند که شایعترین آنها موتاسیون ژن GJB2 می باشد. کاهش شنوائی مربوط به GJB2 از شایعترین علل ژنتیک کاهش شنوائی و یک اختلال ژنتیکی اتوزوم مغلوب در نظر گرفته می شود چراکه موتاسیون تنها سبب ناشنوائی در افرادی می شود که دوکپی از ژن جهش یافته را به ارث برده باشند (از هر والد یک ژن). یک شخص با یک آلل جهش یافته و یک آلل طبیعی ناقل است، اما ناشنوا نیست. تست های غربالگری برای ژن GJB2 برای افراد در خطر در دسترس هستند تا به آنها کمک کنند که خطر داشتن کودک با مشکلات شنوائی را تعیین کنند.